PRAGA REGALIS ET IMPERIALIS. ŚREDNIOWIECZNA STOLICA PRZEMYŚLIDÓW I LUKSEMBURGÓW

Projekt na rok akademicki 2022/23, to czwarty projekt roczny realizowany 
POD HONOROWYM PATRONATEM MARSZAŁKA WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO, pana Piotra Całbeckiego.

    _______________

O PROJEKCIE

Projekt jest zogniskowany na historii i dziedzictwie kulturowym Pragi w okresie średniowiecza, szczególnie na czasach luksemburskich, kiedy miasto stało się głównym centrum politycznym i artystycznym Europy Środkowej o przemożnym wpływie na kulturę krain ościennych, w tym Polski i państwa zakonnego w Prusach. Jego podstawowym celem naukowo-dydaktycznym jest nabycie przez uczestników szerokiej, szczegółowej wiedzy dotyczącej sztuki czeskiej XIII-pocz. XVI wieku i uwarunkowań dynamicznego rozwoju urbanistycznego i kulturowego średniowiecznej metropolii, poprzez przygotowania studyjne i żywy kontakt z jej dziedzictwem, analizę historycznej topografii i najważniejszych zabytków architektury oraz kolekcji muzealnych, w których przechowywane są średniowieczne dzieła sztuki i artefakty archeologiczne. Podczas studiów przygotowawczych omawiamy zagadnienia monograficzne dotyczące tego ośrodka, ale też śledzimy szersze konteksty – zależności kulturowe, wpływy artystyczne, wędrówki mistrzów i dzieł (w tym praski eksport „imagines de Praga”), podążając za najnowszą literaturą przedmiotu. Zwieńczeniem jest wyjazd zabytkoznawczy, obejmujący Pragę i Kutną Horę – dwa ośrodki historyczne, wpisane na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, oraz Kolin – miejsce działalności Piotra Parlera.

Konteksty regionalne: projekt ma silne odniesienie regionalne i wpisuje się w tok kształcenia i humanistyczne badania regionalne, prowadzone na UMK. W XIV i XV wieku kultura państwa zakonnego w Prusach były pod silnym wpływem czeskim. Pojawiali się tu artyści, docierały wzorce, znano i przyswajano prądy duchowe i intelektualne – jak praską devotio moderna. Jednym z najważniejszych miejsc recepcji czeskich oddziaływań artystycznych był Toruń, w którym od połowy XIV do początku XV wieku działali kształceni w Pradze malarze (warsztaty Poliptyku Toruńskiego), w którym obecne były stale aktualizowane pierwowzory obrazowe (co czytelne jest głównie w malarstwie ściennym) i do którego napływały gotowe dzieła sztuki, przede wszystkim – najwyższej klasy artystycznej dzieła rzeźby czeskiego stylu pięknego około 1400, które sprowadzono przede wszystkim do kościoła parafialnego Starego Miasta Torunia. Toruńskie mieszczaństwo było wrażliwe na ich szczególną, arystokratyczną estetykę. Praga była także miejscem, które przyciągało elity intelektualne (na przełomie XIV i XV wieku odnotowano na Uniwersytecie Karola cały szereg studentów z Torunia). W ramach projektu podejmujemy również inne wątki porównawcze (np. Praga jako podwójny układ miast), omawiamy także współczesne problemy ochrony dziedzictwa (jak wpisy na listę WHL UNESCO).

Etapy realizacji projektu 2022/23

1. Przygotowanie harmonogramu prac i określenie priorytetów naukowych i poznawczych projektu (XI–XII 2022).
2. Przygotowanie i wygłoszenie referatów studyjnych w zespołach studenckich, wykłady opiekuna Koła i zaproszonych Gości (I–V 2023).
3. Wyjazd zagraniczny (22–26 maja 2023).
4. Wykłady podsumowujące projekt studyjny i objazd oraz rozwijające omawiane zagadnienia, wystawa posterowa (VI–X 2023).
5. Publikacja zdjęć w Fototece 

_______________________________

 Przygotowania studyjne

  

WYKŁADY ZAPROSZONYCH GOŚCI

1. Dr hab. Jakub ADAMSKI, Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego: Kolonia - Norymberga - Praga. Jak "architektura parlerowska" trafiła do Czech? (25 IV 2023)>>
2. Dr Agnieszka PATAŁA, Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego: Sztuka po Husie. Późnogotyckie nastawy ołtarzowe z terenów Czech i Moraw (11 V 2023) >>

REFERATY KOŁOWICZÓW I SEKCJI DOKTORANCKIEJ 

1. Historia i rozwój przetrzenny Pragi. Anna Prendtke i mgr Wiktor Binnebesel, 6 III 2023 >>
2. Praga Luksemburgów. Lena Rydelska i Maria Hotel, 13 III 2023 >>
3. Święci prascy. Katarzyna Lewandowska, 20 III 2023 >>
4. Jak katderę św. Wita budowano? Antonina Sajek, 27 III 2023 >>
5. Madonny, święci i ołtarze. Malarstwo czeskie XIII-XV wieku. Agata Sałapa, 17 IV 2023 >>

WYKŁAD DR. JANA DIENSTBIERA>>  W INSTYTUCIE HISTORII SZTUKI CZESKIEJ AKADEMII NAUK W PRADZE, 24 V 2023 >>

_____________________________________________________

Koło na konferencji i konsultacjach eksperckich: 
Międzynarodowe sympozjum eksperckie podsumowujące projekt Czeski styl piękny w Europie Środkowej i na ziemiach krzyżackich, 15-17 VI 2023 >>

_______________________________

Objazd zabytkoznawczy  

Wyjazd jest współorganizowany przez Województwo Kujawsko-Pomorskie i dofinansowany przez Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego, prorektor UMK, prof. Beatę Przyborowską, dziekan WSzP, prof. Joannę Kucharzewską  oraz Samorząd Studencki Wydziału Sztuk Pięknych.  Serdecznie dziękujemy za wsparcie! 

21 V (niedziela) wyjazd POZNAŃ-PRAGA REPORTAŻ

22 V (poniedziałek) - Most Karola, Hrad (katedra, zamek, kościół św. Jerzego), dzielnica żydowska REPORTAŻ FB1 REPORTAŻ FB2

23 V (wtorek) - Wyszehrad (rotunda św. Marcina, katedra św. Piotra i Pawła), Nowe Miasto (Kościół Wniebowzięcia i św. Karola, Szczepana, Apolinarego, Henryka i Kunegundy, rotunda św. Longinusa), klasztor Strahov, NG - pałac Schwarzenbergów / Sternbergów na Hradzie - REPORTAŻ FB

24 V (środa) - Stare Miasto (rynek staromiejski i pomniki, kościół Przed Tynem, Muzeum Miasta Pragi, Ratusz) - REPORTAŻ FB

25 V (czwartek) - KUTNA HORA (kościół św. Barbary, kościół ś.w Jakuba, Hradek, Dwór Włoski), KOLIN  - kościół św. Bartłomieja 

26 V (piątek) - Stare Miasto - domy (dom pod złotymi liliami, Instytut Polski), fara św. Egidiusza, zajęcia kodykologioczne, Narodni Galerie - klasztor św. Agnieszki 

27 V (sobota) powrót 

_______________________________

Organizacja wyprawy nie byłaby możliwa bez wsparcia wielu naszych czeskich przyjaciół, którym pragniemy złożyć w tym miejscu najserdeczniejsze podziękowania. Słowa wdzięczności zechcą przyjąć: p. Petr Chotěbor   za oprowadzania po praskiej katedrze i dostęp do tryforium, dr Olga Kotkovà, kurator zbiorów dawnych mistrzów w Narodní galerie w Pradze, za ogromną życzliwość i komentarz do wystawy w klasztorze św. Agnieszki, dr Renáta Modrákovà z Narodni knihovne w Pradze za umożliwienie pokazu średniowiecznych manuskryptów. Gorące podziękowania kierujemy do p. dr. Jana Dienstbiera z Uniwersytetu Karola, za współorganizację naszej wyprawy i wspólne poznawanie zabytków Pragi, Kolinu i Kutnej Hory oraz za wspaniały wykład wieczorny. Osobne słowa wdzięczności kierujemy do naszych przyjaciół z Uniwersytetu Karola - Adeli, Szczepana i Pauliny, za wsparcie organizacyjne, pomoc merytoryczną w Kutnej Horze i w Narodní galerie, serdeczność i przemiłą integrację!  

  
Prof. Jakubek-Raczkowska i dr Dienstbier Kutnej Horze

Z Adelą i Szczepanem w Kolinie

Z dr. Olgą Kotkovą w Narodni galerie 

Z p. Petrem Chotěborem w kaplicy św. Wacława 

   ___________________________________

Podsumowanie i rezultaty 

Materiały studyjne 

_____

LINKI

Wpis Pragi na WHL UNESCO >>
Wpis Kutnej Hory na WHL UNESCO >>
Kunta Hora na WHL UNESCO >>
Czechy na WHL UNESCO >>
Praga portal miasta >>

MIEJSCA 

Prazsky Hrad
Narodni galerie - klaster sv. Anezky 
Vysehrad
Strahov
Emauzy
kościoły na Nowym Mieście>> / kościół św. Piotra na Porici>>

ZABYTKI

Styl piękny w redakcji czeskiej w Prusach >>

_____                          

BIBLIOGRAFIA  WYKORZYSTANA PODCZAS REALIZACJI PROJEKTU

OPRAC. PRZEKROJOWE:

• České umění gotické 1350–1420, red. Jaroslav Pešina, Praha 1970.
• Dějiny umění v českých zemích 800–2000, red. Taťana Petrasová, Rostislav Švácha, Praha 2017. 
• Dějiny českého výtvarného umění, t. I/1, red. Rudolf Chadraba, Praha 1984.
• Gotik in Böhmen, red. Karl M. Swoboda, Wien 1969.
• Imago, imagines. Výtvarné dílo a proměny jeho funkcí v českých zemích od 10. do první třetiny 16. století, 1–2, red. Kateřina Kubínová, Klára Benešovská, Praha 2019.
• Jaromír Homolka, Studie k počátkům umění krásného slohu v Čechách. K problematice společenské funkce výtvarného umění v předhusitských Čechách, Praha 1974.
• Albert Kutal, Götische Kunst in Böhmen, Prague 1971.

MIEJSCA W PRADZE:

• Klára Benešovská, Ivo Hlobil, Milena Bravermannová, Petr Chotěbor, Marie Kostílková, Petr Parléř. Svatovítská katedrála 1356–1399, Praha 1999.
• Emauzy. Benediktinský klášter Na Slovanech v srdci Prahy. Soubor statí vĕnovaných znovuoterření chrámu Panny Marie a sv. Jeronýma benediktinského kláštera Na Slovanech – Opatství Emauzy 21. 4. 2003, ed. Klára Benešovská, Kateřina Kubínová, Praha 2007, s. 220–266.

KUTNA HORA:

•  Aleš Mudra,  Ecce panis angelorum. Výtvarné umění pozdního středověku v kontextu eucharistické devoce v Kutné Hoře (kolem 1300–1620)/ Art and Architecture of Late Middle Ages in the Context of Eucharistic Devotion in Kutná Hora (c. 1300–1620), České Budějovice/Praha 2012. >>>

KATALOGI ZBIORÓW I KATALOGI WYSTAW

• Bohemia and Central Europe 1200–1550. The Permanent Exhibition of the Collection of Old Masters of the National Gallery in Prague at the Convent of St Agnes of Bohemia. Ed. Štěpánka Chlumská, Prague 2008.
• Die Parler und der Schöne Stil 1350–1400. Europäische Kunst unter den Luxemburgern. Ein Handbuch zur Ausstellung des Schnütgen-Museums in der Kunsthalle Köln [kat. wyst. Kolonia: Kunsthalle, 29 XI 1978–18 III 1979], red. Anton Legner, t. 1–3, Köln 1978.
• Kaiser Karl IV. 1316–2016. Erste Bayerisch-Tschechische Landesausstellung [kat. wyst. Norymberga: Germanisches Nationalmuseum, 20 X 2016–5 III 2017 / Praga: Karls-Universität in Prag/Carolinum, 14 V–31 VIII 2016 / Praga: Narodní galerie, 15 V–25 IX 2016], red. Jiří Fajt, Markus Hörsch, Prag 2016.
• Karl IV. Kaiser von Gottes Gnaden. Kunst und Repräsentation des Hauses Luxemburg 1310–1437 [kat. wyst. Praga: Správa Pražského hradu, 16 II–21 V 2006], red. Jiří Fajt, współpr. Markus Hörsch, Andrea Langer, München–Berlin 2006.
• Karl IV. – Ein Kaiser in Brandenburg [kat. wyst. Poczdam: Haus der Brandenburgisch-Preußischen Geschichte, 16 IX 2016–22 I 2017], red. Jan Richter, Peter Knüvener, Kurt Winkler, Berlin 2016.
• Krásné Madony ze Salcburku. Litý kámen kolem 1400 / Schöne Madonnen aus Salzburg. Gusstein um 1400 [kat. wyst. Praga: Narodni galerie, 22 XI 2019–19 IV 2020], red. Ivo Hlobil, Hermann Mayrhofer, Marius Winzeler, Štěpánka Chlumská, Praha 2019.
• Prag um 1400. Der Schöne Stil. Böhmische Malerei und Plastik in der Gotik [kat. wyst. Praga: Narodní galerie / Wiedeń: Historisches Museum der Stadt Wien, 19 IV–1 VII 1990], red. Reinhard Pohanka, Karl Albrecht-Weinberger, Wien 1990.
• Nad slunce krásnější. Plzeňská madona a krásný sloh. Publikace k výstavě [kat. wyst. Pilzno: Západočeská galerie, 27 XI 2020–28 III 2021], red. Petr Jindra, Michaela Ottová, Plzen 2020.
• Prague. The Crown of Bohemia 1347–1437 [kat. wyst. Nowy Jork: MET, 20 IX 2005–3 I 2006], red. Barbara Drake Boehm, Jíři Fajt, New York–New Haven–London 2005.
• Uprostřed Koruny české. Gotické a raně renesanční umění východních Čech 1250–1550. Průvodce výstavou [kat. wyst. Hradec Králové: Muzeum východních Čech, 6 II–26 VII 2019], red. Helena Dáňová, Markéta Pražáková, Hradec Králové 2019.

ARCHITEKTURA:

• Ivo Hlobil, Heinrich IV. Parler und der Parlier Henrich. Die Rechnungsbücher des Veitsdoms in Prag beziehen sich auf den Parlier Heinrich, nicht auf Heinrich Parler, „Umění”, 45, 1997, s. 141–152.
• Ivo Hlobil, Práce na stavbě katedrály sv. Víta ustaly – umíral císař Karel IV., „Colloquia mediaevalia Pragensia” 12 (Rituály, ceremonie a festivity ve střední Evropě 14. a 15. století, red. Martin Nodl, František Šmahel), 2009, s. 109–112.
• Parlerbauten. Architektur – Skulptur – Restaurierung. Internationale Parler-Symposium Schwäbisch Gmünd 17.–19. Juli 1990, red. Richard Strobel („Landesmusem Baden-Württemberg. Arbeitsheft” 13), Stuttgart 2004.

RZEŹBA

• Milena Bartlová, Mistr Týnské kalvárie. Český sochař doby husitské, Praha 2004.
• Ivo Hlobil, Gravierte Schleier von Madonnen  und Vesperbildern. Ein autochthones Motiv  des böhmischen Schönen Stils  und seine religiöse Funktion, „Umění”, 66, 2018, z. 1–2, s. 2–35.
• Ivo Hlobil, Šternberská madona. Krásná soha krásného slohu, Olomouc 2007.
• Gotické Madony na lvu. Gotische Löwenmadonnen. Splendor et Virtus Reginae Coeli, red. Ivo Hlobil, Jana Hrbáčová, Olomouc 2014.
• Jan Klípa, Gesta krásných madon. Poznámky ke kresbě z Erlangen, „Ars linearis”, 4, 2014, s. 1–20.
• Křivaková Pieta. Restaurovani 2005 / 2013–2014, red. Jana Hrbáčová, Olomouc 2015.
• Wojciech Marcinkowski, Co to jest Piękna Madonna?, [w:] Prawda i twórczość, red. Mateusz Kapustka, Wrocław 1998, s. 39–53.
• Michaela Ottová, Madona plzeňská. Poznámky ke vzniku zázračné sochy a k opakování jejího typu v první polovině 15. století, [w:] Všechno je milost. Sborník k poctě 80. narozenin Ludvíka Armbrustera („Opera Facultatis Theologiae catholicae Universitatis Carolinae Pragensis. Theologica et philosophica” 11), red. Vojtěch Novotný, Praha 2008.
• Michaela Ottová, The Beautiful Madonna and mediaeval emotions – tension between form and content, [w:] Art and architecture around 1400. Global and regional perspectives, red. Marjeta Ciglinečki, Polona Vidmar, Maribor 2012, s. 187–196.
• Michaela Ottová, Sv. Václav (1373) revisited, [w:] Tvůrce jako předmět dějin umění. Pozice autora po jeho „smrti”. Sborník 6. sjezdu historiků umění, Praha, 20–21 září 2018, red. Petr Jindra, Radim Vondráček, Praha 2020, s. 92–99.
• Piety krásného slohu. Příspěvky z mezinárodního symposia / Vesperbilder des Schönen Stils. Beiträge des internationalen Symposiums, red. Jana Hrbáčová, Olomouc 2017.
• Rzeźba kamienna czeskiego stylu pięknego z lat 1380–1400 na terenie państwa zakonu krzyżackiego w Prusach. Materia – technika – styl – funkcja, red. Monika Jakubek-Raczkowska, Malbork-Toruń 2022.

MALARSTWO TABLICOWE: 

• Magister Theodoricus. Dvorní malíř císaře Karla IV. Umĕlecká výzdoba posvátných prostor hradu Karlštejna, ed. Jiří Fajt, Praha 1997.
• Milena Bartlová, Tři středověké mariánské obrazy od sv. Tomáše v Brně, „Opuscula historiae artium. Studia minora Facultatis philolosophicae Universitatis Brunensis“, 52, 2008, s. 5–16.
• Milena Bartlová, Poctivé obrazy. Deskové malířství v Čechách a na Moravě 1400–1460, Praha 2001.
• Jan Klípa, Adam Pokorný, Ymago de praga. Desková malba ve střední Evropě 1400– 1430, Praha 2012.
• Jaroslav Pešina, Mistr Vyšebrodského cyklu, Praha 1982.
• Jaroslav Pešina, Hauptprobleme der böhmischen Malerei der Zeit Karls IV. (zum heutigen Stand der Forschung), „Acta Historiae Artium Academiae Scientiarum Hungaricae” 26 (1980), s. 3–11.
• Jan Royt, Poznámky k rekonstrukci a k ikonografii Vyšebrodského oltáre. [Bemerkungen zur Rekonstruktion und Ikonographie des Hohenfurther Altars], [w:] Ars videndi: professori Jaromír Homolka ad honorem, red. Aleš Mudra, („Sborník Katolické teologické fakulty Univerzity Karlovy Dejiny umení” – Historie / 5), Ceské Budejovice 2006, s. 175–194.
• Jan Royt, Středověké malířství v Čechách, Praha 2002.
• Jan Royt, The Master of the Třeboň altarpiece, Praha 2014.

MALARSTWO ŚCIENNE:

• Kateřina Kubínová, Emauzský cyklus. Ikonografie středověkých nástěnných maleb v ambitu kláštera Na Slovanech, Praha 2012.

MALARSTWO KSIĄŻKOWE: 

• Art in a Unsettled Time. Bohemian Book Illumination before Gutenberg (c. 1375–1450), ed. Milada Studničková, Maria Theisen, Prague 2018.
• Barbara Brauer, The Prague Hours and Bohemian Manuscript Painting of the Late 14^th Century, „Zeitschrift fur Kunsgeschichte”, 52, 1989, H. 4, s. 499–521.

KONTEKSTY ARTYSTYCZNE:

• Jakub Adamski, Figura Madonny z Dzieciątkiem z kościoła św. Marii Magdaleny we Wrocławiu. O Piotrze Parlerze jako rzeźbiarzu oraz o obecności sztuki parlerowskiej na Śląsku w czasach luksemburskich, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie. Nowa Seria”, 4 (40), 2015, s. 69–113.
• Jakub Adamski, Kim był Heynricus parlirer zatrudniony przy wznoszeniu kościoła Mariackiego? Uwagi o architekturze korpusu fary i przemianach w organizacji prac budowlanych w późnośredniowiecznym Krakowie, [w:] „Jako serce pośrodku ciała…” Kultura artystyczna kościoła Mariackiego w Krakowie, red. Marek Walczak, Agata Wolska, Kraków 2020/2021, s. 127–136.
• Artur Dobry, Rzeźba Chrystusa w Ogrójcu ze zbiorów Muzeum Zamkowego w Malborku, „Nasza Przeszłość”, 80, 1993, s. 107–130.
• Jerzy Domasłowski, Gotyckie malowidła ścienne krużganku zamku biskupiego w Lidzbarku Warmińskim i ich europejski kontekst, [w:] Zamek malowany. Ratunkowe prace konserwatorskie krużganków zamku lidzbarskiego, red. Janusz Cygański, Olsztyn 2011, s. 35–59.
• Dobrosława Horzela, Marek Walczak, Fundacje artystyczne elit duchownych i świeckich w Małopolsce wobec czeskiego stylu pięknego ok. roku 1400, [w:] Kościół w społeczeństwie w Czechach i w Polsce w średniowieczu i w epoce nowożytnej, red. Wojciech Iwańczuk, Agnieszka Januszek-Sieradzka, Janusz Smołucha, Kraków 2020, s. 473–506.
• Monika Jakubek-Raczkowska, Monika Czapska, Bilde von Prage. Czeska rzeźba kamienna stylu pięknego koło 1400 w państwie krzyżackim w Prusach [kat. wyst. Malbork: Muzeum Zamkowe, 17 X 2020–3 I 2021], Malbork 2020.
• Monika Jakubek-Raczkowska, Juliusz Raczkowski, Tomasz Kowalski, Średniowieczne malowidła ścienne w kamienicach mieszczańskich Starego i Nowego Miasta Torunia / The medieval wall paintings in the burghers’ houses of the Old and New Town of Toruń, Toruń 2017.
• Romuald Kaczmarek, Wrocław w sieci. Uwagi na temat artystycznych powiązań miasta od początku panowania Luksemburgów do końca epoki Jagiellonów, „Quart”, 4 (26), 2012, s. 19–34.
• Romuald Kaczmarek, Emptied places. A case study of three churches in Wrocław (of St. James, of the Blessed Virtgin Mary, of St. Elisabeth), „Quart”, 3 (57), 2020, s. 19–45.
• Alicja Karłowska-Kamzowa, Kontakty artystyczne z Czechami w malarstwie gotyckim Śląska, Pomorza Wschodniego, Wielkopolski i Kujaw, „Folia Historiae Artium” 16 (1980), s. 39–66.
  Wojciech Marcinkowski, Sztuka około roku 1400 – spór o pojęcia, [w:] Magistro et amico amici discipulique. Lechowi Kalinowskiemu w osiemdziesięciolecie urodzin, red. Jerzy Gadomski, Władysława Bulsza, Lucyna Sadko i in., Kraków 2002, s. 51–62.
• Juliusz Raczkowski, Poliptyk Toruński. Studium zabytkoznawczo-konserwatorskie, Toruń 2016.
• Barbara Miodońska, Związki polsko-czeskie w dziedzinie iluminatorstwa na przełomie w. XIV i XV, „Pamiętnik Literacki”, 51, 1960, nr 3, s. 153–202.

KONTEKSTY HISTORYCZNE:

• Stanisław Bylina, Działalność reformatorska Konrada Waldhausena i jego wpływy na ziemiach polskich, „Przegląd Historyczny”, 54, 1963, s. 473–479.

• Stanisław Bylina, Nowa dewocja, postawy wiernych i kult maryjny w Europie Środkowej późnego średniowiecza, „Studia Claromontana”, 5, 1984, s. 110–126.